ฟรีด้า คาฮ์โล : อาจไม่ใช่ภาพของความสุข

เรื่องโดย....ฮักก้า :: thinksea@hotmail.com

บ่อยครั้งที่ฉันเคยตั้งคำถาม ศิลปินบางคนที่ฉันได้มีโอกาสเห็นงานของพวกเขา พวกเขาเขียนภาพบางภาพออกมาด้วยความสุขหรือไม่

แม้ว่าคำถามของฉัน อาจไม่สำคัญเท่าภาพหรือตัวงานที่เสร็จสมบูรณ์ออกมาให้เราได้เสพ แต่ในใจลึกๆแล้ว ก็อดไม่ได้ที่อยากจะค้นไปรู้ถึงสภาวะที่แท้ของพวกเขา ก่อนที่จะร่างภาพบางภาพขึ้นในใจ หรือป้ายสีบางสีลงบนเฟรมผ้าใบ

งานของศิลปินหญิงชาวเม็กซิกัน ฟรีด้า คาฮ์โล แม้ฉันจะไม่ปฏิเสธได้ว่า งานของเธอมีคุณค่า มีความเป็นงานศิลปะที่สมบูรณ์ได้ แต่ก็ต้องยอมรับว่า ทุกครั้งที่ตัวเองมีโอกาสได้มอง เกิดความรู้สึกกลัว มากกว่าจะรู้สึกหลง

และเพราะความกลัวนี่เอง ที่ทำให้ฉันอยากจะทำความรู้จักเรื่องราวของเธอมากกว่าศิลปินใครอื่น

คราวที่ภาพยนตร์เรื่อง “ฟรีด้า” เข้าโรงฉายในบ้านเรา ไม่ทราบว่ามีใครได้ไปดูกันบ้าง นั่นคือจุดเริ่มแรกสำหรับฉัน ที่ได้ Memmory ชื่อของศิลปินหญิงคนนี้เก็บไว้ในความนึกคิด

ฟรีด้า ผู้หญิงร่างเล็ก ริมฝีปากอิ่ม คิ้วดกดำ ดูเหมือนฉันจะจำคิ้วของเธอได้มากกว่าร่างกายส่วนไหน

เพราะในภาพทุกภาพที่เป็นภาพพอตเทรตของตัวเธอเอง เอกลักษณ์อย่างหนึ่งในภาพที่นอกจากสื่อถึงความ “ขม” บางอย่างของชีวิต ก็คือภาพของผู้หญิงที่มีคิ้วสองข้างจรดหากัน เป็นอวัยวะที่โดดเด่นออกมากให้เห็น ก่อนที่จะไล่สายตาไปดูส่วนอื่น

สุรพงษ์ บุนนาค นักเขียนผู้ล่วงลับ ท่านช่วยฉันได้มาก ในแง่ข้อมูลชีวิต ของศิลปินดังหลายๆคน ในอีกฝั่งโลก แวนโก๊ะห์ โม่เน่ต์ โกแกง ...มาจนถึง ฟรีด้า ฉันได้รู้จักพวกเขามากกว่าความโด่งดังที่บอกเล่าต่อๆกันมา แต่ใจยังได้สัมผัสถึง ช่วงเวลาต่ำสุดของชีวิตอีกด้วย

สำหรับฟรีด้าแล้ว ร่างกายอันบอบช้ำเพราะผ่านการผ่าตัดมาหลายครั้งนับไม่ถ้วน ด้วยเหตุรถเมล์ชนกับรถราง ความปวดใจอันเกิดจากความรักที่มีต่อสามีของเธอ “ดิเอโก” จิตรกรวาดภาพฝาผนังผู้นิยมลัทธิคอมมิวนิสต์ ซึ่งชีวิตอีกด้านคือผู้ชายมากรัก มีสัมพันธ์สวาทกับผู้หญิงมากหน้าหลายตา รวมถึง “คริตติน่า’ น้องสาวของฟรีด้าด้วย

เป็นบ่อเกิดของความทุกข์ทั้งมวลที่มีผลทำให้ ฟรีด้าหาทางออกโดยการมีสัมพันธ์อันลึกซึ้งกับผู้ชายคนอื่นๆ ได้ง่ายขึ้น หรือแม้กระทั่งความสัมพันธ์ในแบบ “รักร่วมเพศ” ก็ตาม

ภาพทุกภาพที่ฟรีด้าเขียนขึ้นตลอดชีวิตการเป็นศิลปินของเธอ หากนำมาร้อยเรียงต่อกัน สามารถบอกเล่าแทนความทุกข์ที่เกิดขึ้นในแต่ละช่วงของชีวิตได้เป็นอย่างดี

ครั้งหนึ่งฟรีด้าอาจเคยเป็นหญิงสาวผู้เบิกบานและรักการวาดรูปอยู่มากก็จริง แต่สิ่งที่ทำให้ฟรีด้ามุมานะทุ่มเทให้กับการวาดภาพมากยิ่งขึ้น ก็เมื่อชีวิตได้พบกับอุปสรรคบางอย่าง

“ฉันไม่ได้มาที่นี่เพื่อหาคำชม แต่ต้องการแค่คำวิจารณ์อย่างจริงจัง ฉันไม่ใช่ทั้งผู้รักในงานศิลปะหรือเป็นมือสมัครเล่น เป็นแต่ผู้หญิงที่ต้องทำงานหาเลี้ยงชีวิต”

นั่นคือคำพูดของฟรีด้าในคราวที่นำภาพไปให้ดิโอโกช่วยวิจารณ์ เพราะคิดว่าตัวเองอาจจะดำรงชีวิตด้วยการทำงานศิลปะ เพื่อนำเงินมาช่วยเหลือครอบครัว ซึ่งหมดไปกับค่ารักษาพยาบาลเธอได้

ภาพของฟรีด้า มักเป็นภาพของตัวเธอเองในอารมณ์ต่างๆ เพราะฟรีด้าเคยบอกว่าเธอรู้จักตัวเองดีที่สุด แต่ส่วนใหญ่ที่สื่อออกมา ล้วนเป็นภาพอันเกิดจากความทุกข์ไม่ทางใจ ก็ทางร่างกาย

ตัวอย่างเช่น เธอเขียนภาพชื่อ Accident และ Rtablo เพื่อสื่อถึงคราวที่เกิดอุบัติเหตุ ,เขียนภาพ Henry Ford Hospital หรือ The Flying Bed หลังจากที่ท้องจนแท้งลูก และหมอบอกกับเธอว่า ไม่สามารถมีลูกได้อีกต่อไป ความหวังที่เธอต้องการจะมีลูกกับดิเอโกเป็นนักหนา มีอันต้องสลายไป

เธอเลิกแต่งกายด้วยเสื้อผ้าพื้นเมืองของเม็กซิโก ตัดผมที่ยาวสลวยของตนที่ดิเอโกชอบออก และเขียนภาพ A Few Small Nips เพื่อแสดงถึงความทุกข์ เมื่อรับรู้ว่าดิเอโก มีความผูกพันอย่างลับๆกับคริตติน่า ,เขียนภาพ Suicide of Dorothy Hale แสดงความรู้สึกอยากฆ่าตัวตายเนื่องจากแยกทางกับดิเอโก , เขียนภาพ Diego And I มีน้ำตาไหลหยด บนหน้าผากมีรูปหน้าดิเอโกที่มีตาอยู่สามตา แสดงความหดหู่ถึงการสูญเสีย ,เขียนภาพ Broken Column ระหว่างที่ต้องใช้เครื่องรัดตัวเป็นเหล็ก นาน 5 เดือน

มีภาพหนึ่งภาพที่ฟรีด้าเขียนขึ้นในช่วงการผ่าตัดปี พ.ศ. 2489 คือภาพ Tree of Hope แสดงถึงท้องฟ้าอันคลุมไปด้วยเมฆ ดวงจันทร์และดวงอาทิตย์ แบ่งภาพออกเป็นสองส่วนคือ ส่วนขมุกขมัว และส่วนสว่าง มีฟรีด้าสวมเครื่องแต่งกายสีแดงตามแบบฉบับเม็กซิกันนั่งอยู่ในส่วนขมุกขมัว ถือเครื่องรัดตัวสีชมพูไว้ แล้วมีร่างของฟรีด้าคนที่สองนอนอยู่บนรถเข็นของโรงพยาบาลอยู่เบื้องหลัง โดยเลือดกำลังไหลอยู่

ฟรีด้าทั้งสองถูกขนาบด้วยรอยแตกยาวๆเหมือนเป็นสนามเพลาะ แล้วมีภูเขาเป็นฉากหลัง ฟรีด้าที่แต่งกายด้วยเสื้อผ้าสีแดงนั่งอยู่ในซีกขมุกขมัวของภาพ ดูเหมือนจะแสดงถึงความเป็นไปหลังการผ่าตัดแล้ว และการผ่าตัดครั้งนี้ที่มีผลทำให้ฟรีด้าต้องสิ้นชีวิตในเวลาต่อมา

ยังมีอีกหลายภาพที่ไม่สามารถกล่าวถึงได้หมด รวมถึงตอนที่ดิเอโกไปมีสัมพันธ์กับดาราภาพยนตร์สาวสวย ....แต่ทุกภาพล้วนไม่ใช่ภาพอันเกิดจากความความสุข

ความรู้สึกที่มักไม่พอใจในความไม่สมบูรณ์แบบ