หุ่นไทยกรมพระราชวังบวรวิไชยชาญที่อยู่ในพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติขณะนี้มีจำนวน ๕๑ รายการ (๕๓ ตัว คือมี ๒ รายการเป็นหุ่นวานร ๒ตัวขับเกวียน และมีวัว ๒ ตัวเทียมเกวียน) ชนิดของหุ่นมีทั้งเป็นไม้ และผ้า มีหุ่นอยู่ตัวหนึ่ง มือทั้งสองข้างถือหางนกยูง เครื่องแต่งกาย และศีรษะหุ่นเป็นแบบผู้แสดงประเลง (ประเลงเป็นการแสดงเบิกโรงของละครไทยถือกันว่าเพื่อป้องกันเสนียดจัญไร ปัดรังควานหรือสิ่งชั่วร้ายที่จะมาทำให้เกิดอุปสรรคกับการแสดง สันนิษฐานกันว่าลีลาท่าทางของการแสดงประเลงประดิษฐ์ขึ้นจากการปัดกวาดทำความสะอาดโรงของนายโรง)

ลักษณะหุ่นไทย  

         หุ่นไทยของกรมพระราชวังบวรวิไชยชาญนี้ เป็นเรื่อง "รามเกียรติ์" ทั้งหมด มีทั้งพลยักษ์ พลลิง ตัวพระ ตัวนาง ตัวกางกลด(กางร่ม) และยักษ์ลิงที่ขี่ม้า แต่อีกหลายตัวเป็นม้าที่ไม่มีคนขี่ เช่นม้าอุปการ หรือที่เป็นตัวเหาะก็ทำเป็นหุ่นตัวนางทำท่าเหาะเหมือนอย่างท่าเหาะในภาพจิตรกรรมไทยประเพณี ตัวหุ่นทั้งหมดทำด้วยไม้เนื้อเบา แกะเหลาเป็นรูปร่างคนตั้งแต่อกลงมาจนถึงสะโพก ส่วนเอวเคลื่อนไหวไม่ได้เหมือนหุ่นหลวง มีแขน ๓ ส่วน คือ จากต้นแขนถึงข้อศอกส่วนหนึ่ง จากข้อศอกถึงปลายข้อมือส่วนหนึ่ง และฝ่ามืออีกส่วนหนึ่ง นิ้วมือของหุ่นนี้กระดิกไม่ได้เหมือนหุ่นหลวง แต่ทำนิ้วติดกันเหมือนมือที่กำลังตั้งวงรำ กระดกได้ทั้งมือ ส่วนขามี ๒ ส่วน คือ จากต้นขาถึงเข่าส่วนหนึ่ง และจากเข่าถึงปลายเท้าอีกส่วนหนึ่ง ทั้งหมดนี้ทำด้วยไม้เนื้อเบาที่เหลาแกะให้เป็นรูปร่างแล้วจึงเจาะเป็นรูตลอดลำ เพื่อร้อยเชือกเส้นเล็กๆสำหรับบังคับให้หุ่นเคลื่อนไหว สายชักทั้งหมดจะรวมกันออกที่ก้นของหุ่น มีไม้เป็นแกนเสียบเข้าไปทางก้นหุ่นสำหรับจับเชิด ๑ คัน และมีแกนไม้อันเล็กๆสำหรับเสียบคอหุ่น บังคับให้หันไปหันมาได้อยู่ข้างๆอีก ๑ คัน ที่แกนไม้อันแรกมีแป้นติดไว้เป็นโลหะหรือไม้แบนๆชิ้นเล็กๆเจาะรูไว้ ๑๖ รู สำหรับเสียบแกนคอ และสายชักทุกสายให้ลงมาผ่านแป้นที่เจาะรูไว้ โดยปลายสายทุกสายจะมีห่วงวงแหวนขนาดนิ้วคนสอดเข้าไปในห่วงเพื่อชักเชิดให้หุ่นเคลื่อนไหว ทั้งแกนไม้และสายชักทั้งหมดนี้จะมีผ้าดำบางเย็บเป็นปลอกคลุมตลอดทั้งอันเพื่อบังสายตาคนไม่ให้เห็นกลไกในการเชิดหุ่น

         ศีรษะหุ่นทุกตัวจะมีน้ำหนักเบามาก คงแกะด้วยไม้เนื้อเบาเช่นเดียวกับตัวหุ่น ลวดลายกระจัง และเครื่องประดับศีรษะ เช่น ชฎา และจอนหูล้วนเป็นอันเล็กๆ ปิดทองประดับกระจกเกรียบอันเล็กๆ หน้ายักษ์ หน้าลิง หน้าพระ จะเขียนสีมีเส้นทองฮ่ออย่างหัวโขน แต่ไม่ได้ทำสวมศีรษะแบบหัวโขน หากทำสีไปตามพงศ์ทั้งตัว คือ เขียนสีมาถึงคอ มือ และขาของตัวหุ่น ส่วนหน้าพระ หน้านางที่เป็นหน้ามนุษย์ ไม่ได้เขียนเส้นฮ่ออย่างหน้าพระนางของหัวโขนหรือหุ่นหลวง แต่ทำผิวสีนวลจันทร์ (สีจันทร์อ่อน) แล้วเขียนสีเป็นเส้นคิ้ว เส้นตา และปากด้วยสีบางๆ ล้อด้วยเส้นทองเส้นเล็กๆ

          เครื่องแต่งกายของหุ่นนี้ปักด้วยเลื่อมเงินเลื่อมทองขนาดเล็ก จุกด้วยลูกปัดแก้วสี และมีไหมทองตรึงเป็นลวดลายล้อมไปรอบๆเลื่อมอยู่ตามชายไหว ชายแครง ผ้ารัดสะเอว สนับเพลา และผ้าห่มนาง ที่น่าสังเกตคือจะมีแถบ “นมสาว” ขนาดเล็กทำด้วยแผ่นเงินพับขัดกันไปมาตรึงล้อไปตามขอบของชายไหว ชายแครง อินทรธนู และเครื่องแต่งกายแทบทุกชิ้น โดยไม่ปรากฏว่าจะใช้ดิ้นโปร่งอย่างที่ใช้ปักชุดโขนละครจริงๆใช้เลย