หุ่นละครเล็ก
ถือกำเนิดในสมัยรัชกาลพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
รัชกาลที่ ๔ โดยครูแกร ศัพทวนิช
เป็นผู้ให้กำเนิด
ครูแกร
ศัพทวนิช
เริ่มฝึกหัดวิชานาฏศิลปโขน
ละคร
อยู่กับคณะละครของพระยาเพชรฎา
ตั้งแต่อายุ ๙ ปี
ด้วยพรสวรรค์ทางนาฏศิลป
เมื่ออายุเพียง ๒๐ ปี
ก็สามารถจัดตั้งคณะละครของตนเอง
ตะเวนไปแสดงตามที่ต่างๆ
จนเมื่อสูงอายุจึงคิดสร้างหุ่นรูปร่างอย่างคน
แต่งตัวเป็นละครขึ้นชุดหนึ่ง
ออกแสดงให้เยาวชน
และประชาชนได้ชม
โดยได้แบบอย่างมาจากหุ่นจีน
ในวังกรมพระราชวังบวรวิไชยชาญ
ซึ่งในขณะนั้นยังไม่มีชื่อเรียก
ต่อมากรมหลวงนครไชยศรีสุรเดช
ได้ทรงตั้งชื่อให้ว่า "หุ่นละครเล็ก"
การแสดงหุ่นละครเล็กเริ่มลดน้อยลง
เมื่อหลังสงครามโลกครั้งที่
๒ เนื่องจากครูแกรอายุมากขึ้น
ท่านได้มอบตัวหุ่นให้แก่สะใภ้ของท่านประมาณ
๓๐ ตัว
นอกนั้นนำไปทิ้งแม่น้ำเจ้าพระยาที่ท่าพระจันทร์หมด
ต่อมาสะใภ้ครูแกรได้นำหุ่นละครเล็กมาให้นายสาคร
ยังเขียวสด
เพราะเห็นว่ามีความสามารถที่จะสืบทอดได้
แต่ตัวหุ่นชุดนั้นนายแกรได้มอบให้เมืองโบราณเก็บรักษา
และได้ทำหุ่นพ่อแก่ขึ้นไว้บูชาเพื่อระลึกถึงพ่อครูแกรเท่านั้น
ต่อมาในงานเฉลิมฉลอง ๒๐๐ ปี
แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ พ.ศ.
๒๕๒๕
การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทยได้ติดต่อให้นายสาคร
ไปแสดงการสาธิตกาทำหัวโขนที่สวนอัมพร
และได้สนใจในหุ่นละครเล็กที่นายสาครได้ทำไว้บูชา
จึงได้ขอร้องให้นายสาครจัดทำหุ่นละครเล็กขึ้น
และเปิดทำการแสดงอีกครั้งหนึ่ง
หลังจากสูญหายไปกว่า ๕๐ ปี
หุ่นละครเล็กจึงเริ่มมีชีวิตขึ้นอีกครั้ง
โดยเปิดการแสดงครั้งแรกเมื่อ
พ.ศ. ๒๕๒๘
ในงานเทศกาลเที่ยวเมืองไทย
โดยนายสาคร ยังเขียวสด
ได้ตั้งชื่อคณะหุ่นละครเล็กว่า
"หุ่นละครเล็ก
คณะสาครนาฏศิลป์
ละครเล็กหลานครูแกร"
ที่มา : "หุ่นไทย" โดย อาจารย์ จักรพันธุ์ โปษยกฤต